Ecologisch dijkbeheer

Zweefvlieg op grote centauriFuncties van dijken
Rivierdijken hebben op de eerste plaats een waterstaatkundige functie. Daarnaast kunnen zij drager zijn van natuurwaarden. Zie ook: www.zodenaandedijk.com

Stroomdalgrasland
De vegetatie op de dijken langs de grote rivieren bestaat vanouds uit bloemrijk, half-natuurlijk grasland. Plantensoorten die vooral in het gebied van de grote rivieren voorkomen worden stroomdalplanten genoemd.
Het soortenrijke stroomdalgrasland is de laatste jaren sterk achteruitgegaan.
Tussen 1968 en 1988 verdween maar liefst 89% van de stroomdalgraslanden op dijken.
In 1992 bestond meer dan 90% van het huidige dijkoppervlak uit soortenarme schapenweiden en verruigde hooilanden.
Deze achteruitgang was vooral het gevolg van het steeds intensievere agrarisch gebruik (bemesting, overbegrazing) van de dijkhellingen.
Bovendien werd voorheen bij de aanleg en het beheer van de dijken onvoldoende rekening gehouden met de natuurwaarden.

Wilde marjolein: wettelijk beschermd middels de Flora en faunawetNatuurvriendelijke dijkverbetering en -beheer
Na de extreem hoge waterstanden in 1993 en 1995 is besloten dat de dijken drastisch verbeterd moesten worden. Bij veel waterschappen zijn natuurvriendelijke dijkverbeteringsmethoden toegepast. Bovendien is in veel gevallen bij de inzaai afgeweken van de standaard inzaaimengsels die vooral Engels raaigras bevatten. Het beheer speelt een essentiële rol bij de ontwikkeling en het behoud van soortenrijke stroomdalgraslanden. In het verleden werden de dijktaluds vaak verpacht in meerjarige contracten. Nadeel hiervan was dat een slecht waterstaatkundig beheer vaak pas na meerdere jaren consequenties had voor de pachter. Toen de dijkverbetering moest worden uitgevoerd deed zich de mogelijkheid voor nieuwe beheer- en onderhoudsregelingen te treffen. Door na de dijkverbetering de dijkpercelen uit te geven in een zogenaamde ‘onderhoudsovereenkomst districtseigendommen’ tracht een aantal waterschappen het beheer en onderhoud van de dijktaluds te optimaliseren. De meeste dijken zijn nu bovendien eigendom van de waterschappen.

Natuurvriendelijke dijkverbeteringsmethoden
Methoden van dijkverbetering waarbij rekening wordt gehouden met de actuele en potentiële natuurwaarden. Voorbeelden zijn onder meer het terugzetten van zoden en van zodegrond met zaden van de oorspronkelijke vegetatie.

Omvorming dijkbeheer
De afgelopen jaren is EurECO nauw betrokken geweest bij de omvorming van een landbouwkundig onderhoud van de dijken naar een civieltechnisch verantwoord, natuurvriendelijk dijkbeheer bij een aantal waterschappen. In de hiervoor opgestelde onderhoudsovereenkomsten komen onder meer de volgende onderwerpen aan bod: maaitijdstip en -frequentie, beweidingstijdstip, -duur en -frequentie, bemesting, bestrijding ongewenste plantensoorten en herbicidengebruik.

Brochure aanleg en beheer van rivierdijkenNatuurtechnisch dijkbeheer
Beheer waarbij rekening wordt gehouden met de actuele en potentiële natuurwaarden. Bij aanwezigheid van een goed ontwikkelde dijkvegetatie kan bijvoorbeeld het maaitijdstip worden afgestemd op de bloei van de soorten. Potentiele natuurwaarden kunnen onder meer worden geactualiseerd door een verschralende beheer toe te passen.

Brochure Aanleg en beheer van rivierdijken
• Liebrand, C.I.J.M., 1996. Aanleg en beheer van rivierdijken. In opdracht van Waterschap Rivierenland en Provincie Gelderland.
Beschrijving van verschillende methoden van aanleg, inzaai en beheer van rivierdijken in relatie tot de civieltechnische kwaliteit van het dijkgrasland en de ecologische waarde ervan.